Χαμένοι Στη Μετάφραση

Δεν αναφέρομαι στη γνωστή ταινία, αλλά στο απλό (και καθημερινό προφανώς) φαινόμενο της παρερμηνείας λόγω μετάφρασης από μια γλώσσα σε κάποια άλλη. Ούτε θα ασχοληθώ με τα κάθε είδους αυτόματα βαβελόψαρα που επιχειρούν μεταφράσεις, με τραγελαφικά πολλές φορές αποτελέσματα. Αναφέρομαι σε μεταφράσεις που γίνονται από ανθρώπους και ειδικά όταν γίνονται σε "πραγματικό" χρόνο. Αφορμή αποτέλεσε η συνέντευξη τύπου μετά τον αγώνα Παναθηναϊκός-Μπαρτσελόνα. Άκουγα λοιπόν τις δηλώσεις του Malesani "ζωντανά" από κάποιον αθλητικό ραδιοφωνικό σταθμό και γνωστός δημοσιογράφος μετέφραζε. Έρχεται η στιγμή να ακούσουμε την "επίσημη" μετάφραση από τη μεταφράστρια του Ιταλού και ακούμε τα μισά! Ο εν λόγω δημοσιογράφος αποδείχθηκε πως είχε δίκιο μιας και αργότερα ζητήθηκε από τον Ιταλό διευκρίνιση, στην οποία επανέλαβε αυτό που είχε παραλήψει να μεταφράσει την πρώτη φορά η κυρία δίπλα του.

Σκέφτομαι λοιπόν πόσες παρεξηγήσεις γίνονται καθημερινά επειδή οι εκάστοτε μεταφράσεις δεν είναι πιστές. Κάθεσαι άνετος να ακούσεις τι έχει να σου πει οποιοσδήποτε ανοίγει το στόμα του και στην πραγματικότητα ακούς αυτό που (θέλει να) σου μεταφέρει ο μεταφραστής. Πλήρης παραπληροφόρηση. Αν το αντικείμενο των δηλώσεων είναι κάτι δευτερεύον, όπως είναι το ποδόσφαιρο, έχει καλώς. Σίγουρα όμως υπάρχουν πολύ πιο σημαντικά πράγματα όπου οι παρερμηνείες είναι πολύ πιο επιζήμιες. Επιπλέον, έρχεται αργότερα κάποιος και υποστηρίζει ότι οι δηλώσεις του δεν μεταφράστηκαν σωστά και άντε μετά εσύ να τον πιστέψεις. Όχι ότι αυτό δε χρησιμοποιείται συχνά σαν δικαιολογία του τύπου "είπα τη ρουφιανιά και τώρα σφυρίζω αδιάφορα". Αλλά όταν έχεις παραδείγματα όπου πράγματι αλλοιώνονται οι δηλώσεις, πως μπορείς να είσαι ποτέ σίγουρος ότι αυτά που σου μεταφέρθηκαν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα? Χμμμ, βλέπω τη συγκεκριμένη συλλογιστική να οδηγεί τελικά σε παράνοια, οπότε ας σταματήσω εδώ πριν πέσει αβάσταχτη στους ώμους μου η ελαφρότητα του είναι μου, όπως σε κάποιο γνωστό ποδοσφαιριστή. Ας μην προτρέχω όμως. Να πω απλώς ότι εκτός από την αλλοίωση και το πετσόκομα των δηλώσεων, υπάρχει και το φαινόμενο του εμπλουτισμού τους. Αρκετά τα παραδείγματα, αλλά μόνο από το ποδόσφαιρο μου έρχονται πρόχειρα αυτή τη στιγμή οπότε θα τα παραλείψω.

Ας αναφερθώ τώρα στη συγκεκριμένη μεταφράστρια. Είναι σοβαροί εκεί στον Παναθηναικό? Από πότε το ποδόσφαιρο έγινε πρεμιέρα ταινίας, πολιτιστικό γεγονός, έκθεση ζωγραφικής ή δεν ξέρω και γω τι άλλη παρόμοια εκδήλωση? Για να μεταφράσεις δηλώσεις ποδοσφαίρου πρέπει να γνωρίζεις και μια σχετική ορολογία. Όταν γίνονται δηλώσεις μετά από ποδοσφαιρικό αγώνα, ειδικά από προπονητή στην επίσημη συνέντευξη τύπου, δεν περιμένουμε από όποιον μεταφράζει να μπορεί να αποδόσει σωστά την επίδραση του εξπρεσιονισμού στη γάτα του M.C. Escher. Περιμένουμε να μπορεί να εκφράσει σωστά πως ο Βύντρα πήρε τα σώβρακα του Ronaldinho (περισσότερα γι' αυτό στη συνέχεια). Δεν περιμένουμε να μπορεί να μας πει (ο όποιος μεταφραστής) ότι ο Biscan δεν παίζει καλά επειδή δεν αντέχει την αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης του και τον απασχολεί το τι έχει να πει ο Sigmund Freud για την επίδραση της μητέρας του όταν βρισκόταν ακόμα στη μήτρα. Περιμένουμε να μπορεί να πει ότι μέχρι τώρα σερνόταν στο γήπεδο αλλά ξαναγεννήθηκε παίζοντας σέντερ μπακ τη στιγμή που η φυσική του θέση είναι αμυντικό χαφ. Δέχομαι ότι ο Malesani δεν είναι Αλέφαντος και ότι ίσως μιλάει με κάποια καλλιέργεια και κουλτούρα. Στις συγκεκριμένες στιγμές όμως μιλάει σαν προπονητής και μιλάει για το ποδόσφαιρο, όχι για την πρόσφατη έκθεση μεταμοντερνισμού που παρακολούθησε. Άρα θα πρέπει οι δηλώσεις του να αποδίδονται με την ορολογία του ποδοσφαίρου (όταν χρειάζεται) και όχι με τη σημειολογία του Αγγελόπουλου. Το θέμα όμως με τη συγκεκριμένη μεταφράστρια είναι ότι όχι μόνο δεν μεταφράζει σωστά όσα λέγονται, αλλά δεν τα μεταφράζει και όλα. Χέσε μέσα δηλαδή! Οποιοσδήποτε με στοιχειώδεις γνώσεις οποιουδήποτε αθλήματος, γνωρίζει ότι το να πει ένας προπονητής ότι αν κάποιος παίκτης επαναλάβει μια συμπεριφορά θα φύγει από την ομάδα είναι πολύ πιο σημαντικό από το να πει απλώς ότι η συμπεριφορά του παίκτη ήταν αρνητικό γεγονός. Αν πεινάς κυρά μου φάε ένα σάντουιτς, μην τρως όμως τις δηλώσεις του προπονητή. Έλεος! Μια απλή πιστή απόδοση όσων έχουν ειπωθεί ζητάμε, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Κάποιος να πει στην κυρία ότι μπακ χαφ δεν είναι το όνομα του τελευταίου ηθοποιού που επιλέχθηκε από το Χόλιγουντ για να ενσαρκώσει τον James Bond.

Ας περάσω τώρα στο θέμα του Βύντρα και του Ronaldinho. Προσωπικά θεωρώ τον βραζιλιάνο τον καλύτερο ποδοσφαιριστή αυτή τη στιγμή στον κόσμο. Είναι θεός. Αλλά ένας "παικτάκος" με το όνομα Βύντρα τον έκανε για μια βραδιά κοινό θνητό. Ίσως είναι για μια βραδιά μόνο αλλά αυτό δε μειώνει καθόλου το τι έγινε. Αύριο ο Ronaldinho θα ξυπνήσει και θα είναι πάλι ο θεός του ποδοσφαίρου και ο Βύντρα θα είναι πάλι "παικτάκος". Αλλά για μια βραδιά το πορτοφόλι του Ronaldinho βρισκόταν στην τσέπη του Βύντρα. Για όσους τυχόν εθελοτυφλούν, ας ξαναδούν το παιχνίδι. Από τις πολλές στιγμές "εξαφάνισης" του "μάγου", θα αναφέρω μόνο κάποια που έλαβε μέρος στο πρώτο ημίχρονο. Όταν ο Ronaldinho, έχοντας τη μπάλα σταματημένη κοντά στη γραμμή του πλαγίου (μάλλον λόγω κάποιας σύγχυσης με απόφαση του διαιτητή), βλέπει τον Βύντρα να ορμάει στη μπάλα. Του σκάει λοιπόν μια φοβερή ντρίμπλα του τύπου "χασμουριέμαι, ξύνω την πλάτη που με τρώει εδώ και ώρα, και για πλάκα κάνω το μαγικό που αφήνει άναυδο τον τύπο με την πράσινη φανέλα που μου χαλάει την ηρεμία". Ενώ λοιπόν ο "μάγος" κάνει δυο βήματα αφήνοντας πίσω τον τύπο με την πράσινη φανέλα και περιμένει τη μπάλα να είναι κολλημένη στα παπούτσια από χρυσό που φοράει, τη βλέπει μετά από ένα δευτερόλεπτο να είναι κολλημένη στα πόδια του Βύντρα. QED